Mijnheer Spinner dwaalt deze keer over begraaf- en gedenkpark Heilig Land Stichting. Hij vraagt zich af wat gedenken eigenlijk is. Een indringende vraag van Rimpoche dwaalt met zijn gedachten tussen de gedenktekens van deze devotionele begraafplaats.
Begraaf- en Gedenkpark Heilig Land Stichting
Ik heb geluk, want het is vandaag een prachtige herfstdag. Goudgele beuken en wijnrode esdoorns pronken met hun late bladerdek voordat herfststormen het ze zal afnemen. Verscheidene mensen slenteren tussen de graven op deze mooie dag. Een fotograaf zoekt een mooi doorkijkje tussen de herfstige kleurenpracht van de sierstruiken die hier rond de graven staan. Dit is waarschijnlijk een van de mooiste begraafplaatsen van Nederland. Je kunt hier echt dwalen, verdwalen zelfs. Het is een groot park dat getuigt van diepe christelijke devotie. De twaalf monumentale kruiswegstaties die als routewijzers door het park verspreid staan en de pseudomediterrane kapelletjes her en der, geven het gevoel in een andere, Bijbelse, wereld te verkeren. Het park nodigt uit tot wandelen en rustig mijmeren.
De mensen die honderd jaar geleden de Heilig Land Stichting stichtten, hadden de hoop hier, in Berg en Dal, een tweede Judea op te richten. Een bedevaartplek voor hen die de reis naar het beloofde land niet konden maken. Aanvankelijk maakte de begraafplaats deel uit van het Bijbels Openluchtmuseum. Met de verkoop van grafrechten werd de inrichting van het park met taferelen uit het Oude en Nieuwe Testament bekostigd. In een diep dal in het bos is een ommuurd Hof van Getsemane uitgezet – het hof waar, na het laatste avondmaal, Jezus vocht met aanvaarding van zijn lot.
Als ik aan de andere kant van dit mystieke dal omhoogklim, kom ik op een wijde open plek met een Arabisch aandoend koepeltje op zes pilaren, de Hemelvaartskoepel. Midden onder de koepel heeft iemand bloemen in de vorm van een hartje neergelegd, op een boek over astrologie. Alsof er hier een mysterieus ritueel is uitgevoerd…
In de verte hoor ik de machines van de boswerkers razen. Zo, op afstand geeft het me een vredig gevoel: Deze plek is niet alleen van de doden. Er wordt gewerkt, er zijn gewone mensen in de buurt. Ik verlaat de mysterieuze koepel en ga terug door het diepe dal. Er liggen mooie, dikke kastanjes. Lekker, voor bij de spruitjes vanavond. Met mijn zakken vol roodbruine noten klim ik aan de andere kant weer omhoog.
Tussen de graven ligt hier een donkere bult van wel 5 meter hoog met een groot kruis erop: de ‘Calvarieberg’. In vroeger tijden werd hier jaarlijks een paasmis opgedragen. In de berg zit een crypte met ingemetselde urnen achter marmeren tegels, waarin de benodigde details van de overledene zijn gegraveerd. Velen waren ‘innig geliefd’. Bijgezet aan de voet van het heilige kruis. Niet mis…
Buiten vind ik een trap waarlangs ik de bult op kan klimmen. Ik kan tot bij het kruis komen, als ik zou willen, maar ik geloof niet dat dat de bedoeling zal zijn. Ook mijn aanwezigheid op deze heilige bult voelt niet helemaal als gepast. ‘Hee Heilig Land Hooligan! Het is hier geen pretpark, maar een gedenkplaats!’ Zo staat het inderdaad aan de ingang: gedenk- en begraafplaats. Dat vind ik mooi. Het houdt me de hele tijd al bezig: Wat is gedenken eigenlijk? Bij herdenken denken we terug aan een speciale gebeurtenis. We herdenken de slachtoffers van een ramp, bijvoorbeeld. Maar gedenken is meer een toestand waarin je iets belangrijks niet vergeet. ‘Memento mori’ kreeg de Romeinse keizer ingefluisterd door de slaaf die de lauwerkrans boven zijn hoofd hield: gedenk te sterven; het leven is tijdelijkheid en werelds aanzien is vergankelijk.
Wat vinden we eigenlijk belangrijker?
Dit leven of onze komende levens?
Ik moet denken aan Rimpoche. Ik hoorde een opname van een oude les die hij begon met een vraag: Wat vinden we eigenlijk belangrijker? Dit leven of onze komende levens? ‘Als je erover nadenkt,’ zei hij, ‘zijn je komende levens oneindig veel langer dan dit leven, dus die zijn veel belangrijker.’ Hij benadrukte dat zonder dit besef spirituele ontwikkeling niet veel voorstelt. Ik vind het moeilijk om me dat voor te stellen. Ik kan me abstract wel iets indenken bij toekomstige levens. Die gedachte van doorgaand cyclisch bestaan vind ik logisch. Je kunt immers niet van ‘iets’ ‘niets’ worden en andersom evenmin. Dat principe is me duidelijk, maar toch sta ik er in mijn dagelijks handelen zelden bij stil dat wat ik nu doe effect zou kunnen hebben op mijn toekomstige levens. Zelfs de gevolgen voor dit leven overzie ik meestal niet helemaal, eerlijk gezegd.
Morgen is het Allerzielen. Ik zie veel verse en soms uitbundige bloemstukken op de graven staan, vooral bij de jongere graven. De doden worden niet snel vergeten. Ze worden herdacht. Er zijn alleen herinneringen om te herdenken. En wanneer wordt herdenken gedenken? Sommige doden liggen al langer in hun graf dan dat ze geleefd hebben. Tja, je bent langer dood dan levend. Daar kun je maar beter rekening mee houden. Het leven is eindig, de dood is oneindig. Net zo moeilijk als ik me toekomstige levens kan voorstellen, vind ik een oneindig Niets even onvoorstelbaar. Je kunt je natuurlijk per definitie niet Niets voorstellen. Dan zou het ‘Iets’ zijn. Ik kan me niet inbeelden dat ik er niet ben. Zou deze wereld er dan nog zijn, zonder mij? Ik vraag het me af.
Toch mooi dat dit niet alleen een begraafplaats is, maar ook een gedenkpark. Ik ‘gedacht’ mijn toekomstige levens. Nu, in dit leven, het enige dat ik me echt voor kan stellen, heb ik nog een mooie boswandeling voor de boeg, terug naar huis. Dag, mooi Heilig Land. Ik zal je niet snel vergeten.
Mijnheer Spinner
Een bezoek aan een begraafplaats is een kleine ontmoeting met de vergankelijkheid. Dit 'Spinsel' is het vierde in een serie van acht. De verteller, mijnheer Spinner, maakt een rondgang langs acht begraafplaatsen, net zoals de Tibetaanse mandala’s vaak worden omringd door ‘de acht begraafplaatsen’. Hij deelt met ons zijn ervaringen, spint een web van beelden en betekenissen en roept graag vragen op die niet zomaar een eenduidig antwoord hebben. Iedereen is dan ook van harte uitgenodigd om een gedachte, associatie of ondervinding als reactie te plaatsen.
Spinsel 1: Groesbeek
Spinsel 2: Rustoord
Spinsel 3: De Oude Begraafplaats
Spinsel 5: Een vergissing
Spinsel 6: Begrafenis voor een begraafplaats
Spinsel 7: Begraafplaats Jonkerbos
Spinsel 8: Beek