Er staan prachtige bomen op ‘de Oude Begraafplaats’ in Deventer. Ik ben even gaan zitten op een plekje dat uitnodigt tot filosofische bespiegeling. Een majestueuze beuk richt zich voor mij op uit het knusse, grotendeels ommuurde, dodenakkertje. Hij staat op een 100 jaar oud graf met een hekje eromheen. Dat zie je hier vaker: een hekje om het graf. Misschien om dieren bij het graf vandaan te houden? Zo ziet het hekje er eigenlijk niet uit. Bij sommige graven bestaat het enkel uit een ketting tussen betonnen paaltjes. Waarom? De doden zullen zich bij hun wederopstanding niet door zo’n hekje laten weerhouden. En een eventuele grafrover stapt er zo overheen. Zo’n hekje lijkt de grens tussen leven en dood te vertegenwoordigen. Maar dan vind ik het weer vreemd om een boom in het gebied van de dood te planten.
Het is maar een klein graf. De beuk die erop is gegroeid, vult nagenoeg de hele ruimte binnen het hekje. Hoog strekken zijn lange, gladde takken zich naar het hemelse licht boven deze lommerrijke tuin van stilte. Zo diep moeten zijn wortels ook gaan. Hij heeft zich gevoed met de laatste levenssappen van het verterende lichaam. En klaarblijkelijk is dat zeer voedzaam, want er is een flinke reus uit gegroeid met takken van wel een halve meter dik.
Zou ik in de boom nog iets kunnen aflezen van de aard van de overledene die daaronder lag? Die zal inmiddels toch wel helemaal vergaan zijn, althans voor zover menselijke resten helemaal vergaan op zo’n plek... De boom heeft zich met die levenssappen gevoed vanaf zijn prille jeugd en is uitgegroeid tot een flinke joekel. Misschien is daar ooit iemand in de bloei van haar leven op het kerkhof terechtgekomen. Nog boordevol energie werd zij hier begraven en jaren later staat daar een imposante beuk, als het ware uit haar buik gegroeid. Is dat mooi of is dat griezelig? De wortels van het jonge boompje moeten hun weg hebben gezocht door het verwekende lichaam. Het voelt een beetje kannibalistisch. Als ik nou de beukennootjes van die boom weer zou eten, eet ik dan iets van de overledene?
Dat is natuurlijk niet anders dan wat ik dagelijks doe. Het hele leven speelt zich af op de resten van vroeger leven. Alles wat ik eet, is zelf gestorven. En het is gegroeid op wat daarvoor leefde. Het verleden is in een eindeloze opeenvolging moeder van de toekomst. Zelfs alle kunststoffen zijn gemaakt uit overblijfselen van levensvormen die ooit zijn gegroeid, gestorven en in de loop van miljoenen jaren verworden tot blubber en stof. Losgehakt, opgegraven en -gepompt uit de aarde en daarna vormgegeven als mijn huis en mijn spulletjes, die binnenkort ook weer op de schroothoop terechtkomen. Of als PTFE verspreid in de natuur… En over miljoen jaar ontstaan daar misschien onvoorstelbare levensvormen of materialen uit die op hun beurt weer het voedsel en de bouwstenen van de toekomst vormen.
Als ik zo naar die majestueuze beuk kijk, voel ik griezel en vreugde tegelijk. Het is griezelig om aan die verteringsprocessen te denken waardoor deze boom is gegroeid, maar het is ook een monument van een toekomst die alleen geboren kon worden omdat het toenmalige leven werd verlaten. Wat een mooie overgang: sterven als lancering van de toekomst.
Bedankt, beste beuk. Bedankt voor een mooi moment. Ik ga een kopje thee drinken op de zonnige Brink, waar alle gebouwen veel ouder zijn dan ik. Dat voelt geruststellend.
Mijnheer Spinner
Een bezoek aan een begraafplaats is een kleine ontmoeting met de vergankelijkheid. Dit 'Spinsel' is het derde in een serie van acht. De verteller, mijnheer Spinner, maakt een rondgang langs acht begraafplaatsen, net zoals de Tibetaanse mandala’s vaak worden omringd door ‘de acht begraafplaatsen’. Hij deelt met ons zijn ervaringen, spint een web van beelden en betekenissen en roept graag vragen op die niet zomaar een eenduidig antwoord hebben. Iedereen is dan ook van harte uitgenodigd om een gedachte, associatie of ondervinding als reactie te plaatsen.
Spinsel 1: Groesbeek
Spinsel 2: Rustoord
Spinsel 4: De mooiste begraafplaats
Spinsel 5: Een vergissing
Spinsel 6: Begrafenis voor een begraafplaats
Spinsel 7: Begraafplaats Jonkerbos
Spinsel 8: Beek