Een van de allerbekendste werken van Ludwig van Beethoven (1770-1827) is de Negende symfonie en daarvan het laatste deel: ‘Ode aan de vreugde’. Weliswaar is er door de coronapandemie in 2020 van de viering van het ‘Beethovenjaar’ weinig terechtgekomen, maar meesterwerken zijn tijdloos en universeel, dus daar kunnen we altijd van genieten. Binnen het Tibetaans boeddhisme is vreugde niet alleen een van de vier onmetelijke gedachten, je zou het zelfs het pad of de methode kunnen noemen. Of zoals de bekende quote van de Boeddha luidt: 'There is no way to happiness, happiness is the way.' Tijd voor een ode!
De ‘Ode aan de vreugde’ van Beethoven is bij het grote publiek vooral bekend als het volkslied van de Europese Unie. Dit is op zich al hartverwarmend als je bedenkt dat nationale volksliederen vaak over oorlog gaan of hoe geweldig de leider is. Beethoven heeft voor de tekst een gedicht van Friedrich Schiller gebruikt. Dit gedicht overstijgt de christelijke context door begrippen uit Griekse en Romeinse mythen en is zonder veel fantasie ook voor andersgelovigen te interpreteren. Zo is Elysium een plek die als een andere bestaanswereld of als een onderwereld voor gelukzaligen wordt gezien. Of het Walhalla in de noordse mythologie. Of als een zuiver land, zoals Tushita, in boeddhistische context.
En vanuit die mythische bestaanswereld komen dan engelen, of in noordse context Walkuren, of dakini’s volgens boeddhistische terminologie. Dit klinkt allemaal volstrekt religieus, maar kan ook veel aardser begrepen worden. De dichter geeft een pasklare voorzet hiervoor en stelt dat zij, de dochter van Elysium, vreugde is. Het is de wonderlijke kracht van vreugde die weer verbindt wat we als gescheiden zien 'omdat het nou eenmaal zo is'.
Het is niet meer dan logisch dat als we geluk wensen, we geluk moeten cultiveren. En we wensen geen alledaags, broos geluk, maar totaal, zuiver geluk voor iedereen. Toch is een zakkenroller omhelzen niet verstandig. We kunnen dat pure geluk daarom niet bereiken zonder inzicht. Het is wonderbaarlijk te noemen dat het Tibetaans boeddhisme de methode en het doel verenigt, zoals de quote van Boeddha veronderstelt. Of om Schiller te parafraseren: als er pure vreugde is, ontstaat er vriendschap met iedereen.
| Het bekendste stukje van het gedicht:
Freude, schöner Götterfunken |
Vrije vertaling:
Vreugde, schitterende heilige vonken |
Om de vreugde te vieren hierbij een video van de Negende symfonie van Beethoven door het Chicago Symphony Orchestra (met Engelse ondertiteling). De ode begint in minuut 55. Veel plezier!
Froh, wie seine Sonnen fliegen Durch des Himmels prächt'gen Plan, Laufet, Brüder, eure Bahn, Freudig, wie ein Held zum Siegen. (Vrolijk, zoals zijn zon door de prachtige Melkweg bewege, loop je pad, mijn vriend, vreugdevol, als een held naar de zege.)
Door Jeroen Hijzelaar