Een korte serie interviews met Jewel Heart-leden van de sangha’s in Amerika, Maleisië en Nederland over hun leven met de Dharma; hoe ze het pad hebben gevonden en nu lopen aan hun kant van de wereld.
In gesprek met Hartmut Sagolla over zijn jeugd en reizen, de beginjaren met Gelek Rimpoche en Jewel Heart nu en in de toekomst.
Erwitte - Duitsland
Hartmut groeide op in Erwitte, een kleine stad in Duitsland, waar zijn moeder hem en zijn vijf broers en zussen alleen heeft opgevoed. Zijn vader overleed al op jonge leeftijd toen Hartmut nog in de brugklas zat. Zijn ouders waren katholiek, hij was misdienaar en deed mee met activiteiten door de kerk tot alles in de jaren zestig en zeventig snel veranderde. De tijd van verzet tegen je ouders, de maatschappij maar ook het onderzoeken van je eigen spiritualiteit.
“Bij mij begon het met wat Zen-boeken en de paradoxen die de wereld ineens in een ander daglicht zetten. Iemand zei me toen: ‘Ga eens naar India, misschien vind je daar wat je zoekt. De Dalai Lama is er en monniken die zijn gevlucht uit Tibet.’ Ik heb erover nagedacht maar was nog niet zover.”
Van Dharamsala naar Down Under
“Pas twee jaar later ben ik ook echt naar Dharamsala vertrokken en heb daar nooit spijt van gehad. De Dalai Lama heb ik die eerste keer niet gezien maar het was wel het begin van een reis door India bij diverse ashrams. In 1984 was ik samen met Alfred Woll in een boeddhistisch klooster in Thailand. Daar ontmoetten we een monnik uit Oostenrijk die ons aanraadde naar Maleisië te gaan. ‘Er komt een Tibetaanse lama lesgeven, hij heet Gelek Rimpoche.’ Alfred en ik gingen toen samen naar Penang. En zo is het begonnen.
Op een gegeven moment was mijn geld op en ik had ook behoefte aan een vaste plek. Ik besloot werk te zoeken in Australië en niet terug te gaan naar Europa, zodat ik gemakkelijk naar Rimpoche in Maleisië kon. In 1990 was ik voor het eerst in Nijmegen tijdens een bezoek van Rimpoche. Geweldige teachings en een mooie tijd met de mensen van het eerste uur zoals Hélène van Hoorn, Ron en Karin, Carel, Piet en Marian Soeters, Marianne de Kok, Ed Houppermans, ‘Little Helen’ waar ik logeerde, en anderen.”
Hoe was het om Rimpoche voor het eerst te ontmoeten? Wist je direct: dit is mijn leraar? Wat raakte je?
“Het kwam van twee kanten. Ik was onder de indruk van zijn persoonlijkheid maar ik had zelf ook vier jaar door Azië gereisd en gezocht. Ik wist inmiddels zeker dat het boeddhisme mijn pad was. Rimpoche voegde daar een heel nieuwe dimensie aan toe. Hij gaf les over Mahayana, bodhicitta en je basishouding in het leven en zo ging er een hele wereld voor me open. Maar hij was ook heel persoonlijk, maakte direct contact met je. Naast de formele leraar uit de overleveringslijn was hij ook iemand die genoot van het leven, een inspirerende man die mensen en situaties feilloos kon lezen. Dat sloot in veel opzichten meer aan bij mijn westerse achtergrond dan de traditionele leraren in Azië die veel formeler waren.”
Penang - Maleisië
“In het centrum in Penang woonde hij boven maar ik en anderen verbleven op de begane grond. Hij had altijd van alles te
“Mijn grootste wens was Rimpoche blijven volgen waar hij ook ging.”
doen voor ons en zo werden we een hechte groep met een goede spirit. Daarnaast waren er alle lessen die hij gaf; Ganden Lha Gyema in de ochtend voor een kleine groep en ‘s avonds lamrim voor velen.
Daarna toerde hij drie maanden door Maleisië om les te geven en Alfred en ik gingen met hem mee. We volgden hem overal, sliepen soms in tempels of bij mensen thuis, leerden torma’s maken. Mijn grootste wens was Rimpoche blijven volgen waar hij ook ging.
Aan het einde van de rondreis zei hij: ‘Nee, je moet eerst zelf vaste grond onder je voeten krijgen.’ Ik was teleurgesteld maar snapte wat hij bedoelde: volwassen worden en de ronddolende hippie achter me laten en ook een stukje misplaatste romantiek. Mijn beoefening inbedden in mijn dagelijks leven als basis. En ik ging weer naar Australië waar ik vervolgens maar liefst vijftien jaar heb gewoond in het centrum van Geshe Loden en zijn lessen volgde.
Maar het contact met Rimpoche bleef. Ik ging elk jaar naar de winterretraite in Amerika en in 2001 ben ik uiteindelijk naar Ann Arbor verhuisd. Ik heb zelfs m’n green card gekregen met hulp van de Jewel Heart-organisatie.”
Jewel Heart – Ann Arbor
Kathy Laritz en Hartmut zijn samen ‘the boots on the ground’ zoals hij zelf zegt. Ze lossen praktische problemen op, nodigen sprekers uit en bespreken het lesprogramma met Demo Rinpoche. Ze overleggen daarbij ook met de ‘Senior Advisors’, de Amerikaanse variant van het DCT van Jewel Heart Nijmegen. Daarnaast was Hartmut ook lang betrokken bij het uitschrijven van de lessen van Rimpoche, al sinds zijn verblijf in Australië. En de laatste jaren heeft een grote groep sanghaleden hier hard aan gewerkt. Inmiddels zijn alle opnames getranscribeerd van de lessen die Rimpoche in Amerika, Maleisië en Nederland heeft gegeven.
“Ik heb altijd veel contact gehad met Jewel Heart Nijmegen, eerder ook als contactpersoon van Rimpoche maar ook nu nog. De situatie is nu anders met Chungtsang Rinpoche in Nijmegen en Demo Rinpoche in Ann Arbor. De overgang van Gelek Rimpoche naar de leraren die hij heeft aangewezen om zijn rol binnen Jewel Heart over te nemen, Demo Rinpoche en Chungtsang Rinpoche, gaat stapsgewijs, maar deze jonge leraren komen nu zeker tot hun recht.”
Dat is een mooi bruggetje naar de volgende vraag. In Nijmegen stijgt de leeftijd van de sangha en er is wat minder aanwas van jonge mensen. Is vergrijzing een probleem en zouden we ons daarom zichtbaarder moeten maken?
“In Amerika zie je dat Demo Rinpoche nu juist meer jonge mensen aantrekt. Zo werkt dat. Dus dat zal op de langere termijn ook in Nijmegen gaan gebeuren. En zichtbaar zijn in de samenleving is zeker goed; met mediatieprogramma’s bijvoorbeeld en lezingen op universiteiten of bij organisaties. Een paar jaar geleden heb ik bijvoorbeeld een meditatiecursus gegeven bij Google. Toch is het belangrijk om er bewust van te zijn dat er ook een karmische component bij zit. Dit is niet iets wat je van buitenaf kunt sturen. Er moet altijd een aanleg aanwezig zijn; alleen dan zetten mensen ook de volgende stap. En voor ons is het nu ook belangrijk om te realiseren dat jonge mensen meer tijd nodig hebben. Laten we ons daar niet te veel zorgen over maken.”
De Dharma als Gids
Kun je uitleggen wat de beoefening voor je betekent na een leven lang met Rimpoche en alle lessen en ervaringen door de jaren heen?
“Ik merkte al snel dat ik niet zonder de dagelijkse beoefening kon, net zoals je elk dag moet eten en drinken. Om te zien waar
“Dankbaar voor de kansen die ik heb gekregen en de steun die ik in de Dharma heb gevonden en de fantastische leraren tot op de dag van vandaag.”
ik sta en om mijn geest te leren beheersen. Vrijer met mezelf en anderen omgaan. Een aangenamer mens zijn en zo een betere echtgenoot van mijn vrouw, een betere zoon van mijn moeder en een betere collega, etc. Positiviteit creëren.
En dan hebben we het nog alleen maar over het hier en nu. Maar wij boeddhisten gaan ook over wat er na dit leven gebeurt. Ik ben zelf in de zestig en het leven is eindig. En dit pad biedt toevlucht en houvast.”
Wat zou je iemand willen meegeven die net is begonnen en de eerste stappen heeft gezet?
“Nou, mijn aanpak met alles achterlaten en jarenlang over de wereld zwerven is misschien geen aanrader voor iedereen.”
Is dat iets van karma of ‘het moest zo zijn’, of hoe zie je dat?
“Misschien, ik wist niet wat ik moest gaan doen, was op zoek. Iets in me wilde iets anders dan het gebaande pad. Alles al duidelijk van de wieg tot het graf, dat trok me niet. Er moest toch meer zijn in het leven. Tikkie romantisch misschien maar zo was het wel. Aan de andere kant, ik woonde ook in een kleine stad en daar was niets om dat te onderzoeken.”
En met een lach: “Maar als je nu in Nijmegen woont met een boeddhistisch centrum dan hoef je niet naar India natuurlijk. Het is er al.
Bovendien gaf Dayab Rinpoche al les in Duitsland sinds de jaren tachtig - en zelfs in het Duits. Als ik dat toen had geweten, had ik misschien niet naar Azië hoeven gaan om een diepere betekenis in het leven te vinden.”
En, is het leven goed voor je geweest?
“Hartmut en Nancy met hun alter ego’s :-)”
“Zeker, meer dan. Ik ben dankbaar voor de kansen die ik heb gekregen en de steun die ik in de Dharma heb gevonden en de fantastische leraren tot op de dag van vandaag. Een kostbaar leven.
En nu getrouwd met Nancy en deel uitmakend van een grote familie en een heerlijk gezin met kinderen, kleinkinderen. Wat wil een mens nog meer?
Ik ben op m’n plek hier bij hen en de Jewel Heart-familie maar kom ook uit de oude wereld en ben mijn roots niet vergeten. Ik zie mijn moeder en familie in Duitsland regelmatig, en als er tijd is, ook mijn sanghavrienden in Nederland. En ik hoop ooit weer eens naar Maleisië en Singapore te gaan.”
Door: Joep Nijsen